نقش امام خمینی(س) در گرامیداشت عید نوروز و تغییر نگاه ایرانیان به آن برجسته بوده است. پیام های نوروزی هر ساله ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی که حاوی تبریک سال نو و همچنین رهنمودهای مهمی در اداره کشور بوده است، احترام نوروز را نزد مردم دوچندان کرده و توجه آنها را به ایجاد تحول در حیات مادی و معنوی همراه با تحویل نوروز و نو شدن طبیعت معطوف کرده است.

نوروز یادآور حوادث تلخ و شیرینِ تاریخ انقلاب اسلامی ایران است، تصمیم هوشمندانه امام خمینی در آستانه نوروز 1342 و اعلام عزای عمومی به منظور اعتراض به ظلم ستمشاهی ( صحیفه امام؛ ج 1، ص 157 )، برگزاری رفراندم جمهوری اسلامی در 12 فروردین 1358 ( صحیفه امام؛ ج 6، ص 431 ) و رهنمودهای ایشان بعد از حلول سال جدید از سال 1357 تا آخرین پیام که در سال 1368 فرمودند، همه بیانگر توجه ایشان به استفاده مفید از این ایام خجسته است. ایشان در پیامهایشان متناسب با حوادث روز با مردم سخن می گفتند و همگان را به پرهیز از هواهای نفس و تبعیت از سیره انبیاء و ائمه معصومین – علیهم السلام – دعوت می کردند. ( صحیفه امام؛ ج 21، ص 324 )

نگاه اخلاقی امام به نوروز

نگاه حضرت امام خمینی به جشن نوروز با دیگر نگاههای هم سلکهای خود تفاوت داشت.

برداشت او نیز بسیار مهم و با آنچه دیگران در این باره پنداشته و می پندارند، تفاوت بسیار دارد. این نوع نگاه و این اختلاف در برداشت از آنجا ناشی می شود که امام خمینی در عین حال که اسلام را خوب و به دور از تحجر و دگم اندیشی شناخته بود و نظراً و عملاً در آن ذوب شده بود، از دیگر سو فرهنگ ملی مردم و ملیت کشور را در تضاد با دین و مذهب نمی دید. هر دو را در کنار و پیوند هم تلقی می کرد. به همین دلیل اندیشه هایش از سطح عبور می کررد و به عمقِ دلِ مردم راه می یافت. در نگاه امام خمینی عید واقعی با تغییر و تحول در جانها تحقق می یابد و با طی مراتب عالی معنویت و درجات والای تقرب به درگاه الهی امکان پذیر می شود. با همین نگاه بود که همۀ عیدهای نوروز پس انقلاب در پیامهای شفاهی و کتبی خود بر تحویل حال الی الحسن الحال تأکید داشت و می فرمود: انشاءالله در این سال نو ما تغییرات روحی بدهیم، یعنی واقعاً تحول برایمان حاصل بشود. یکی از پیامهای مهم امام خمینی، نوروز سال 1365 بود که پر از مفاهیم اخلاقی است. این پیام که با دعا آغاز می شود، می فرماید: خدایا! ما را در این سال نو از این حالی که داریم عوض کن. ما گرفتار هواهای نفسانی هستیم و تو می دانی، و تو می توانی ما را نجات بدهی. در اینجا اگر دعوت به عمل صالح شده است، اگر دعوت به تهذیب نفس شده است، اگر دعوت به معارف شده است، تمام برگشتش به این است که آن نقطه اصلی را که در فطرت همه انسانها هست، حجاب را ازش بردارند تا انسان برسد به او، و او معرفت حق است، مقصد عالی همین است.

در ادامه می فرماید: انبیا نمی خواستند که جنگی باشد و نمی خواستند که دعوتی باشد به غیر از این دعوت، دعوت به گرفتن کشور و دعوت به اینها، هیچ وقت در آنها نبوده است. ما اگر چنانچه از آن راهی که انبیا دارند منحرف نشدیم، این سال نو بر ما مبارک است و ما پیروز هستیم و اگر خدای نخواسته، اینها اسباب یک غروری شد، اسباب یک دلبستگی به دنیا شد، ما هم بخواهیم یک توسعه ای در کشورمان حاصل بشود، حکومتی بکنیم بر مردم، ما هم با سایر ابرقدرتها فرقی نداریم، بلکه ما عقبتر از آنها هستیم. آنها به صراحت حرفهای خودشان را می زنند که ما می خواهیم دنیا را بگیریم. این را می گویند که ما همه باید چیزهایی که منافع ماست محفوظ باشد ولو به لگدمال شدن همه کشورها. ما که این طور نمی گوییم، ما که خودمان را تابع اسلام می دانیم، اگر خدای نخواسته، در قلب ما این معنا باشد که ما هم یک قدرت زیادتری پیدا بکنیم، ما هم برای خودمان یک شخصیت بیشتری پیدا بکنیم، یک حکومتی بکنیم، توسعه ای در مِلک خودمان حاصل کنیم، ما از آنها حالمان بدتر است، برای اینکه مساله ریا هم در کار می آید.

( صحیفه امام؛ ج 20، ص 16 و 17 )