مدیر تحقیقات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) با اشاره به آثار چاپ شده از امام خمینی(س) و شروح آثار ایشان، فهرستی از تازه‌های پژوهشی انتشاراتی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) ارائه داد.

به گزارش خبرنگار جماران، حجت‌الاسلام و المسلمین کاظم تقوی طی سخنانی در نشست علمی با موضوع تازه های پژوهشی انتشاراتی مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی (س)‎ با بیان اینکه ما در معرفی مؤسسه کوتاهی کرده‌ایم، گفت: علامه شهید مصطفی خمینی و آیت‌الله فاضل لنکرانی دو تن از شاگردان برجسته حضرت امام، قبل از پیروزی انقلاب چنان به استادشان به لحاظ فقهی و علمی باور داشتند که جزء اولین شارحین تحریرالوسیله بودند. عمر حاج آقا مصطفی کوتاه بود و مجموعه‌ی آنچه که به عنوان شروح بخش‌هایی از تحریر انجام داد، در قالب «مستند تحریر الوسیله» در دو جلد چاپ شد. اما مفصل‌ترین شرحی که بر تحریرالوسیله تاکنون نوشته شده، متعلق به آیت‌الله فاضل لنکرانی است که بیش از ده سال پیش با همکاری مرکز فقهی موسسه چاپ شد.

مدیر تحقیقات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) یادآور شد: شروح تحریر الوسیله از سوی مراجع و فقهای بزرگ نوشته شده است. مرحوم احمد مطهری امام جمعه ابتدای انقلاب ساوه که زود از دنیا رفت، اثری به عنوان «مستند تحریرالوسیله» در ده جلد کتاب نوشت. همچنین حضرات آیات صالحی، سبحانی، مکارم، بنی‌فضل، مؤمن، سیفی مازندرانی، ظهیری، مرتضوی، نمازی، سید حسین موسوی تبریزی، مقتدایی و دیگران فقهایی هستتند که بر تحریرالوسیله امام از دو جلد و سه جلد و 5 جلد، تا مجلدات بیشتر شرح نوشتند. اکنون که در خدمت شما هستیم حضرات آیات مقتدایی، ظهیری، مرتضوی و سید علی محقق داماد شروحی دارند که در حال آماده‌سازی است. چهار جلد شرح «کتاب الحج» آیت‌الله محقق داماد چاپ شد و حدود شش جلد در موسسه در حال آماده‌سازی است.

وی تأکید کرد: یکی از کارهای بسیار مهم کمتر شناخته شده مؤسسه که در قم انجام شد و بیش از 10 سال، ده‌ها تن از محققین، فضلا و نویسندگان کار آن را انجام ‌دادند، «دانشنامه امام خمینی(س)» است. این دانشنامه درباره بیش از 800  مدخل در بخش‌های مختلف در ساحت‌های گوناگونی است که حضرت امام اثر و نظر دارند و اندیشه ایشان است؛ از فلسفه و عرفان و اخلاق، تا فقه و اصول و کلام و تفسیر و اخلاق، حوزه‌های مختلف را شامل می‌شود. همچنین به تناسب انقلاب اسلامی، مباحث انقلاب اسلامی و شخصیت‌های دخیل در آن، در دانشنامه آمده است. لذا کار این دانشنامه در دفتر موسسه در قم انجام گرفت.

تقوی افزود: برگزاری همایش‌ها و تدوین و تبیین خاطرات، از محورهای فعالیت دفتر مؤسسه قم بوده و است؛ از همایش‌های بزرگ با بیش از ده جلد آثار تحقیقی، مجموعه مقالات و مصاحبه‌ها تا برگزاری همایش‌های یک روزه و نشست‌های علمی تبیین و تشریح اندیشه‌های حضرت امام. این هم از محورهای مورد اهتمام موسسه است که همچنان ادامه دارد.

وی ادامه داد: تاکنون خاطرات ده‌ها تن از علمایی که در نهضت، شاگرد و همراه امام بودند، اخذ شده است. کار تدوین خاطرات مرحوم آیت‌الله عراقچی همدانی، خاطرات مرحوم آل‌طاها، خاطرات مرحوم درچه‌ای، خاطرات آیت‌الله سید حسین موسوی تبریزی، خاطرات آیت‌الله امنییان گیلانی و خاطرات مرحوم آیت‌الله برقعی در دفتر قم انجام شده و بسیاری از خاطرات منتظر تدوین است.

مدیر تحقیقات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) اظهار داشت: معارف اسلام و معارف مکتب اهل‌بیت(ع) که در آثار و اندیشه‌های حضرت امام تجمیع شده و وظیفه موسسه عرضه، تبیین و تشریح آن است؛ همچنین عرضه، تبیین و تشریح آثار فقهی و اصولی حضرت امام است. مستحضرید که حضرت امام یک فقیه کامل و تمام عیار بود که یک دوره کامل آثار اصولی به قلم ایشان است. از سوی دیگر، امام آثار متعدد و متنوعی در زمینه فقهی دارد که اشاره کردم. ایشان صدها تن شاگرد برجسته و مجتهد، فقیه و اصولی دارد که اگر اهل این علوم به تعداد و جایگاه تقریراتی که شاگردان برجسته ایشان نوشته‌اند نگاه کنند که تعدادی از آنها را مؤسسه عرضه کرده است، جایگاه فقاهت و علمی حضرت امام، مشخص می‌شود.

وی یادآور شد: یکی از کارهایی که در سال‌های اخیر با اهتمام زیاد پیگیری شد، بحث این بود که اندیشۀ امام در برنامه‌ریزی‌ها و آموزش‌های حوزه‌ها حضور داشته باشد. لذا یک کتاب درسی تحت عنوان «امام خمینی(ره) و حوزه‌های علمیه» توسط استاد لطیفی نوشته شد که امیدواریم هر چه زودتر منتشر شود.

تقوی در خصوص آثاری که در چند سال اخیر منتشر و یا به چاپخانه ارسال شده، گفت: یکی از آنها «عارفانه‌های امام خمینی(س) در صحیفه امام» است. اگر کلام را به معنای عام در نظر بگیریم، صحیفه امام جدای از جنبه‌ای که تاریخ نهضت است و رهبری امام در آن تجلی پیدا کرده، مباحث علمی سنگینی از بحث‌های فقهی تا معارفی دارد. یکی از محققان ارزشمند ما که شاید قریب به 10 جلد کتاب در سال‌های اخیر نوشته، مباحث عرفانی صحیفه امام را استخراج کرده و به ترتیب مباحث عرفانی نظری و عملی، آن را تدوین کرده و با عنوان «عارفانه‌های امام خمینی(ره) در صحیفه امام» چاپ شده است.

وی افزود: اثر دیگر «تشخیص احکام حکومتی معصومان(ع) در دیدگاه امام خمینی(ره)» است. این موضوع می‌تواند بحث فقهی یا بینارشته‌ایی فقهی و کلامی باشد، چون به شئونات معصومین(ع) مربوط است.

مدیر تحقیقات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) اظهار داشت: «تحلیل قرآنی ولایت فقیه در کتاب البیع امام خمینی(ره)» هم از آثار جدید مؤسسه است. «مفتاح الهدایة» در دو جلد، به قلم آیت‌الله مرتضی مقتدایی از جدیدترین شروح تحریرالوسیله است. «معرفت شناسی عرفانی از دیدگاه امام خمینی(س) و استیس» را یکی از پژوهشگران تألیف کرده است. مستحضرید که بحث‌های معرفت‌شناسی از بحث‌های مهم است و از قالب‌های پژوهشی مؤسسه، پژوهش‌های مقارن و تطبیقی است؛ چه با علمای اسلام و چه با علما، متفکرین و عرفای غیرمسلمان.

وی یادآور شد: یکی از نظریه‌های بسیار مهم که زیاد به سر زبان‌ها می‌آید نظریه «خطابات قانونیه» است. خطابات قانونیه یکی از نظریه‌های بسیار مهم در علم اصول است که حاج آقا مصطفی در کتاب خود می‌گوید: «این یکی از بارقه‌های ملکوتی بر والد علامه ما است». هرچند حق نظریه ادا نشده اما کتاب‌ها و پژوهش‌های متعددی درباره آن منتشر شده است. کتابی که از سوی مؤسسه قم منتشر شده، «پژوهش‌های گفتاری در موضوع خطابات قانونیه» است. کتاب دیگر با عنوان «تبیین نظریه خطابات قانونیه» است ـ که چاپ و نشر عروج آن را چاپ کرده ـ درس‌های آیت‌الله سید حسن آقا خمینی است که تدوین شده و جزء آثار برتر و فاخر در تبیین این نظریه است.

تقوی ادامه داد: یکی از کتاب‌های دیگر در این زمینه، «بررسی نظریه خطابات قانونیه، مبادی آثار و پیامدهای آن» اثر استاد امین صدوقی است. وی نظریه امام را تبیین کرده و دیدگاه‌های همه‌ی فقها و اصولیون بزرگ معاصر که در درس‌ها و آثار خود، درباره رد یا تأیید این نظریه اشاراتی داشتند، در این کتاب جمع‌آوری کرده است.

وی در خصوص کتاب‌هایی که برای چاپ فرستاده شده نیز گفت: از آنها «انوار حکمت» شرح تعلیقات حضرت امام بر «فوائد رضویه» اثر قاضی سعید قمی است. این کتاب کمتر شناخته شده است اما جزء کتاب معارفی حضرت امام است. قاضی سعید قمی، عارف بزرگ شیعی است و چاپ کتاب انوار حکمت برای اولین بار است که انجام می‌گیرد؛ کتابی که در سال 1308 نوشته شد اما شرح آن برای اولین بار در چاپخانه است.

مدیر تحقیقات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) افزود: «اسرار ملکوت» شرح دعای سحر در دو جلد است. این دو اثر نوشته‌ی فاضل ارجمند استاد باقر صاحبی است. چاپ شرح دعای سحر هم برای اولین بار انجام می‌گیرد. ترجمه دعای سحر توسط مرحوم آیت‌الله فهری، و حجت‌الاسلام و المسلمین مستوفی از همکاران ما در مؤسسه انجام شد اما شرح دعای سحر از سوی یکی از فضلای موفق و برجسته در عرصه دانش عرفان برای اولین بار صورت گرفت.

وی اظهار داشت: از جمله کتاب‌هایی که برای چاپ فرستاده‌ایم، شروح آثار امام در یک شاخه بسیار مهم، شروح تحریر الوسیله است. در شاخه دیگر شرح آثار عرفانی، فلسفی و اخلاق حضرت امام، کار مستمر مؤسسه است. همچنین یکی از کارهای مستمر مؤسسه، آماده کردن تقریرات شاگردان امام است. آخرین تقریری که مؤسسه توانست آماده کند و برای چاپ بفرستد، تقریر نوشته شده به قلم مرحوم آیت‌الله تقوی اشتهاردی در دو جلد است. یعنی تقریر مباحث مکاسب محرمه و بیع تا جایی که امام در قم درس دادند.

تقوی یادآور شد: امام در دهه سی، کتاب الطهاره را هفت سال درس دادند. بعد مکاسب محرمه و کتاب البیع را تدریس کردند. بعد از اینکه نهضت و مبارزات شروع شد، امام مباحث خود را تا بیع فضولی ادامه دادند که بحث حبس، حصر و تبعید ایشان پیش آمد. ایشان که به نجف مشرف شدند، از اول کتاب البیع درس‌شان را شروع کردند. مؤسسه، تقریرات درس بیع امام در حوزه علمیه قم را به قلم مرحوم آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی در دو جلد آماده و منتشر کرد اما تقریرات مکاسب محرمه و بیع به قلم مرحوم آیت‌الله تقوی اشتهاردی است که برای چاپ فرستاده شد.

وی افزود: یکی از شروح تحریر از سوی یکی از علمای جوان آیت‌الله عباس ظهیری است که تا به حال سه جلد شرح مباحث مستحدثه تحریر و دو جلد شرح کتاب المضاربه را نوشته است و در سال‌های اخیر کتاب الحج را درس می‌گوید و به موازات تدریس، محتوای آن را می‌نویسد. تاکنون چهار جلد تحویل مؤسسه شده و خبر داریم جلد پنجم در حال اتمام است. جلد سوم را به چاپخانه فرستاده‌ایم  و جلد چهارم را آماده می‌کنیم.

مدیر تحقیقات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) همچنین در خصوص آثاری که آماده ارسال است و کار نهایی در بخش ویرایش انجام می‌شود تا برای چاپ فرستاده شود، گفت: یک اثر بسیار مهم که خوب باید معرفی شود، «موسوعه علوم عقلی حضرت امام» در دو جلد رحلی است. می‌دانید که حضرت امام فیلسوف و عارف بود و کتاب‌های متعدد در زمینه علوم عقلی دارد. این موسوعه به شکل الفبایی در دو جلد مفصلِ قطور و رحلی آماده شده و امیدواریم زودتر چاپ شود. دیگری، جلد دوم «مشکاة الشریعه» در شرح تحریر الوسیله اثر آیت‌الله مرتضوی است. همچنین جلد چهارم «معتمد تحریرالوسیله» اثر آیت‌الله ظهیری در شُرف نهایی شدن برای فرستادن به چاپ است.

وی افزود: این آثار عربی بود اما یک کتاب فارسی با عنوان «در ساحل فقاهت امام خمینی(س)» درباره تبیین مبانی و دیدگاه فقهی امام از آیت‌الله مرتضوی است. کتاب دیگری که به زودی برای چاپخانه عروج ارسال می‌شود، «حکمت کلامی حضرت امام» است. جناب استاد صاحبی آثاری در حوزه عرفان و فلسفه در اندیشه امام نوشتند. ایشان کتابی به نام «اوج معرفت» تألیف کردند که یک دوره اندیشه عرفانی حضرت امام است. کتاب دیگر آقای صاحبی «اندیشه فلسفی امام و حکمت معنوی» است. ایشان این شروح را نوشتند و گفتند که در آثار امام، مباحث کلامی موج می‌زند که آن را تحت عنوان «حکمت کلامی» به موسسه تحویل دادند که برای چاپ فرستاده شود.

تقوی ادامه داد:همان طور که عرض کردم یکی از شارحین تحریر الوسیله، آیت‌الله محقق داماد است که چهار جلد شرح کتاب الحج ایشان، تحت عنوان «تقریرالشریعه» سال‌ها قبل چاپ شد و شش جلد از شروح تقریر ایشان در دست محققین ما است که امیدواریم زودتر برای چاپ فرستاده شود.

وی تأکید کرد: از جدیدترین آثاری که مؤسسه آماده می‌کند، «حکمت کلامی حضرت امام» است. حضرت امام در کتاب کشف اسرار، درباره مباحث کلامی یک جلوه‌ای از خود نشان داد و یک صفحه از زندگی علمی خود را معرفی کرده است که شاید به اجمال، همه متوجه آن نشوند. حضرت امام در کنار تدریس علوم مختلف عقلی و نقلی، و تألیف آثار گسترده، به تعبیر امروزی کار تحقیقی انجام دادند و یک جلد از مجلدات «عبقات الانوار» میر حامدحسین هندی را تحقیق و تصحیح کردند که در سال حدودا 1322 یا 1323 چاپ شد. ما در موسسه چندان از این کار خبر نداشتیم. آیت‌الله استادی در کتاب خاطرات خودشان به این مطلب اشاره کردند.