اوّلین خروش تاریخی و تاریخ ساز مردم مبارز و مسلمان ایران در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ رقم خورد که اعتراضی آگاهانه، مخالفت با سیاستها و برخوردهای ظالمانه و جبارانه حکومت شاهنشاهی را بنیان گذاشتند. موج خرداد هیچگاه از جوش، و خروش نمی‏افتد و هیچ زمانی شعله‏های سرکش این حرکت انقلابی فرو نخواهد نشست زیرا آرمانهای یک ملت بزرگ و شجاع در این روز و در قالب یک اجتماع حقیقت طلبانه متجلّی شد. آنچه در قیام حماسه ‏انگیز خرداد ۴۲ از اهمیّت و اعتبار به سزایی برخوردار است حفظ وحدت کلمه یکپارچگی و بیداری ملّتی بود که علیرغم خفقان ها، با اراده‏ای مصمّم به مقابله با حکومت ظلم و جور برخاست.

قیام ۱۵ خرداد ۴۲، گویای این واقعیت بود که اگر ملّتی مورد تجاوز و زورگویی‏ های عده‏ای قدرت طلب دیکتاتور مآب قرار گیرد؛ تنها اراده آن ملت است که می‏تواند در مقابله با ظلمها و ستمها ایستادگی کند و سرنوشت خود را رقم زند و ۱۵ خرداد، روز ورق خوردن سرنوشت مبارکی بود که اگر چه با خون‏های جوانان پاک این سرزمین آغشته شد؛ اما مبدأء تحول بزرگ در عرصه حیات سیاسی و اجتماعی جامعه بود.

آنچه در قیام تاریخی ۱۵ خرداد ۴۲ حائز اهمیت است، شکستن هیبت پوسیده و پوشالی رژیم شاهنشاهی بود که با توهّمات و خیالهای خام، خود را قیّم مردم می‏پنداشتند اما با یک حرکت هماهنگ و با یک وحدت و وفاق ملّی، همه شکوه و اقتدار نظام ستمشاهی به یکباره فرو ریخت و سرنگون شد.

اگر نبود خونهای پاک جوانان و جوانمردان مسلمان و خداجوی ایران، امروز اثری از اصل اسلام و نظام اسلامی نبود. خون شهیدان ۱۵ خرداد ۴۲ بیمه کننده انقلاب و تضمین کننده حیات سبز و شکوهمند این نظام اسلامی و الهی بود.

قیام انقلابی و مردمی ۱۵ خرداد ۴۲، دارای یک پیام بزرگ برای همه نظام های سیاسی بود و آن اینکه الملک یبقی مع ‏الکفر و لا یبقی مع الظلم، هیچ حکومتی با ظلم نمی‏ماند، اگر چه با کفر شاید ماندنی باشد و این بیانگر آن است که نظام ستمشاهی، نظامی ظالمانه بود که سرانجام طومار حیاتش درهم پیچیده شد.

درسی بزرگ در این قیام نهفته است و آن این است که دین خدا و حکم خدا نه فراموش شدنی است و نه خاموش شدنی، اگر چه دژخیمان رژیم ستمشاهی با یورش به خانه گلین و بی آلایش امام(س)، ایشان را دستگیر کردند تا فریاد حق ‏طلبی و مخالفت او با رژیم ستمشاهی را خاموش کنند اما چون هدف او الهی بود و راه او حقیقی، مردم با غیرت دینی خود، به نشانه اعتراض، به کوچه و خیابانها ریختند و آزادی رهبرشان را خواستار شدند.

ایادی شاه که گمان می‏کردند با کشتار و گلوله می‏توان در مقابل موج عظیم مردم معترض به دستگیری امام در ۱۵ خرداد ۴۲، ایستادگی کنند، با پاره کردن قلبها و سینه‏ های جوانان و مردان آزاده و سرافراز ایران اسلامی، زمینه سقوط خود را فراهم آوردند زیرا در برابر اراده الهی مردم، راهی جز تسلیم وجود نداشت.

قیام پانزده خرداد، حرکتی الهی بود از سوی مردم موحد و خدا جو و در کجا می‏توان چنین حرکت نمادینی را سراغ گرفت که جامعه ‏ای در اعتراض بر دستگیری رهبر و مقتدای خود، اینچنین از جان و هستی خود دست شسته و در برابر آماجِ رگبار رژیم ستمشاهی سینه سپر کند. ۱۵ خرداد یک روز نیست، یک تاریخ است، یک تاریخ سراسر شکوهمند که برای همیشه باید جاودانه نگه داشته شود. ۱۵ خرداد گذشته از حماسه آفرینی یک رستخیز فرهنگی بود. رستخیزی برخاسته از بلوغ شعور و ادراک مردمِ بیداری که دیگر جور و ظلم رژیم را تحمّل نمی‏کرد و نمی‏خواست در یوغ ظلم و ستم گرفتار باشد. آنچه در ادامه می خوانید گزیده ای از فرمایشات امام خمینی (س) درباره ۱۵ خرداد است که از نظر می گذرد:

پانزده خرداد مبدا نهضت اسلامی

من روز ۱۵ خرداد را برای همیشه عزای عمومی اعلام می‏کنم. و برای بزرگداشت شهدای خویش در این روز بزرگ در مدرسه فیضیه به سوگ می‏نشینم. صحیفه امام، ج‏۸، ص: ۵۱

مقصد۱۵ خرداد چه بود؟

پانزده خرداد چرا به وجود آمد؟ و مبدأ وجود آن چه بود؟ و دنباله آن در سابق چه بود؟ و الآن چیست؟ و بعدها چه خواهد بود؟ ۱۵ خرداد را کی به وجود آورد؟ و دنباله آن را کی تعقیب کرد؟ و الآن کی همان دنباله را تعقیب می‏کند؟ و پس از این امید به کیست؟ ۱۵ خرداد برای چه مقصدی بود؟ و تا کنون برای چه مقصدی است؟ و بعدها برای چه مقصدی خواهد بود؟ صحیفه امام، ج‏۸، ص: ۵۳

۱۵ خرداد را بشناسید

۱۵ خرداد را بشناسید؛ و مقصد ۱۵ خرداد را بشناسید؛ و کسانی که ۱۵ خرداد را به وجود آوردند بشناسید؛ و کسانی که ۱۵ خرداد را دنبال کردند بشناسید؛ و کسانی که از این به بعد امید تعقیب آنها هست بشناسید؛ و مخالفین ۱۵ خرداد، و مقصد ۱۵ خرداد را بشناسید. صحیفه امام، ج‏۸، ص: ۵۳

۱۵خرداد به اسم اسلام بود

۱۵خرداد برای اسلام بود و به اسم اسلام بود و به مبدئیت اسلام و راهنمایی روحانیت و همین جمعیتها که الآن اینجا هستند. اینها بودند که ۱۵ خرداد را به وجود آوردند. همین سنخ جمعیت بودند که ۱۵ خرداد را به وجود آوردند. و همین سنخ جمعیت بودند که کشته شدند. همین طبقه از افراد اسلامی بودند که برای اسلام قیام کردند و هیچ نظری جز اسلام نداشتند... صحیفه امام، ج‏۸، ص: ۵۴

ملت غمگین در مصیبت پانزده خرداد

تا ملّت عمر دارد، غمگین در مصیبت پانزده خرداد است. یکی از اولیای امور، ضمن سخنرانی، گفته بود: پانزده خرداد ننگ ملّت ایران است؛ ولی من صحبت او را تکمیل می‏کنم: پانزده خرداد ننگ ملّت بود؛ زیرا از پول همین ملّت، اسلحه تهیّه شده و با این اسلحه مردم را کشتند! صحیفه امام، ج‏۱، ص: ۲۷۲

۱۵ خرداد ایام الله

درود بر عاشورا، درود بر ۱۵ خرداد و ۲۲ بهمن، درود بر ایام اللَّه و بر ملت شریف ارزشمند ایران، و درود بر رزمندگان و مجاهدان در جبهه‏ های جنگ و در پشت جبهه‏ ها ... صحیفه امام، ج‏۱۴، ص: ۴۰۵

نقطه عطف در تاریخ کشور

۱۵ خرداد نزدیک است و این روزی است که ملت ما نباید از یاد ببرد و نمی‏برد. ۱۵ خرداد یک نقطه عطفی است در تاریخ کشور ما که از همان وقت شروع به فعالیت سیاسی شد و روحانیون از همان وقت خودشان را مجهز کردند... صحیفه امام، ج‏۱۲، ص: ۳۹۶

مبدأ جنبش

۱۵ خرداد یک مصیبتی بود برای ملت ما، لکن مبدأ جنبش بود. از همان وقت و جلوتر از آن وقت روحانیون قیام کردند و به دست روحانیون نهضت شروع شد، از قم شروع شد و ۱۵ خرداد یک انعکاسی بود از همان قیام. روحانیت را گرفتند قریب تمام علمای تهران را گرفتند و حبس کردند صحیفه امام، ج‏۱۲، ص: ۳۹۷

موهبت خدا

در عین حالی که ۱۵ خرداد مصیبت برای ما بود لکن این موهبت هم خدای تبارک و تعالی، به ما عطا کرد که مردم بیدار شدند و لبیک گفتند به صدای روحانیون. و در همه جا، در همه مملکت این نهضت شروع کرد و مبدأش از همان ۱۵ خرداد بود صحیفه امام، ج‏۱۲، ص: ۳۹۷

عصر عاشورا

۱۵ خرداد از همین مدرسه شروع شد. عصر عاشورا در همین مدرسه اجتماع عظیم بود؛ و بعد از اینکه صحبتهایی و افشاگری هایی شد، دنباله آن منتهی به ۱۵ خرداد شد ۱۵خرداد برای اسلام بود و به اسم اسلام بود و به مبدئیت اسلام و راهنمایی روحانیت و همین جمعیتها که الآن اینجا هستند. اینها بودند که ۱۵ خرداد را به وجود آوردند. همین سنخ جمعیت بودند که ۱۵ خرداد را به وجود آوردند. و همین سنخ جمعیت بودند که کشته شدند. همین طبقه از افراد اسلامی بودند که برای اسلام قیام کردند و هیچ نظری جز اسلام نداشتند ۱۵ خرداد را به وجود آوردند... صحیفه امام، ج‏۸، ص: ۵۳

دستاورد نهضت

قیام ۱۵ خرداد اسطوره قدرت ستمشاهی را در هم شکست و افسانه ‏ها و افسون ها را باطل کرد. شهادت جوانان رشید و زنان و مردان در آن روز سدّ عظیم قدرت شیطانی را از بنیان سست نمود. خون سلحشوران کوخ ‏نشین، کاخهای ستم را در هم کوبید. ملت عظیم الشأن ایران با قیام و نثار خون فرزندان عزیز خویش، راه قیام را برای نسل های آینده گشود و ناشدنی ها را شدنی کرد. صحیفه امام، ج‏۱۹، ص: ۲۶۷

فصل خونین مبارزه

اولین و مهمترین فصل خونین مبارزه در عاشورای ۱۵ خرداد رقم خورد. در ۱۵ خرداد ۴۲ مقابله با گلوله تفنگ و مسلسل شاه نبود که اگر تنها این بود مقابله را آسان‏ می‏نمود. بلکه علاوه بر آن از داخل جبهه خودی گلوله حیله و مقدس مآبی و تحجر بود؛ گلوله زخم زبان و نفاق و دورویی بود که هزار بار بیشتر از باروت و سرب، جگر و جان را می ‏سوخت و می ‏درید… صحیفه امام، ج‏۲۱، ص: ۲۸۰

روز تاریخی

با فرا رسیدن ۱۵ خرداد خاطره غم‏ انگیز و حماسه‏ آفرین این روز تاریخی تجدید می‏شود. روزی که بنا بر آنچه که مشهور است قریب به پانزده هزار نفر از ملت مظلوم و ستم کشیده ما به خاک و خون کشیده شد صحیفه امام، ج‏۸، ص: ۵۰

عزای عمومی

من روز ۱۵ خرداد را برای همیشه عزای عمومی اعلام می‏کنم. و برای بزرگداشت شهدای خویش در این روز بزرگ در مدرسه فیضیه به سوگ می‏نشینم‏ صحیفه امام، ج‏۸، ص: ۵۱

یوم اللّه ۱۵ خرداد

ملت بزرگ ایران، سالروز پانزده خرداد را که یوم اللّه است زنده نگه می‏دارد. پانزده خرداد مبدأ نهضت اسلامی ایران است. صحیفه امام، ج‏۱۶، ص: ۲۹۴