امام سجاد(ع)، امام چهارم شیعیان در روز پنجم ماه شعبان سال ۳۸ در مدینه منوره چشم به جهان گشودند.

ایشان فرزند امام حسین(ع) و شهربانو هستند که به گفته شیخ صدوق مادرشان به هنگام وضع حمل از دنیا می روند. درباره تاریخ ولادتشان نقل های مختلفی از جمله نیمه جمادی الثانی، هفتم شعبان، نهم شعبان و پنجم شعبان که از شهرت بیشتری برخوردار است بیان شده است.

ایشان را با کنیه های ابوالحسن و ابومحمد و با القاب زین العابدین، سید الساجدین، سجاد، زکی، ابن الخیرتین و امین می شناسند.

حضرت دو ساله بودند که حضرت امیر(س) به شهادت رسیدند و سپس امام حسن(ع) به امامت رسیده و در حالی که نوجوان ۱۲ ساله ای بودند با شهادت عموی بزرگوارشان، پدرشان به امامت رسیدند. و حضرت همواره همراه پدر بودند و شاهد ظلم و بیدادگری معاویه و بنی امیه. تا اینکه با مرگ معاویه، یزید به حکومت رسید و از والی مدینه خواست تا از حسین بن علی(ع) بیعت بگیرد که زیر بار ظلم نرفتن امام(ع) به واقعه کربلا انجامید.

محمد بن سعد در کتابش می‌نویسد:

«علی بن الحسین علیه السلام در واقعه کربلا همراه پدرش بود و در آن هنگام، از عمر شریفش ۲۳ سال می گذشت. فرزند ایشان، امام محمد باقر علیه السلام که از کربلا تا شهادت همراه پدر بود، سه یا چهار ساله بود. امام زین العابدین (ع) در آن هنگام به سبب بیماری در جهاد شرکت نکرد و خداوند او را برای هدایت مسلمانان نگه داشت و نسل رسول الله صلی الله علیه و آله از فاطمه (س) در ذریه امام حسین علیه السلام به امام سجاد علیه السلام و اولاد او منحصر شد.».

دوران امامت آن بزرگوار همزمان بود با ۶ خلیفه اموی و زبیری از جمله یزید بن معاویه، معاویه بن یزید، عبدالله بن زبیر، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان و ولید بن عبدالملک که هر کدام در سفاکی از دیگری گوی سبقت را ربوده بود. در اولین سال های امامت حضرت که همزمان با خلافت یزید بود، جهان اسلام سال های پر التهابی را می گذراند و شورش های بسیاری به وقوع می پیوست که این قیام ها و شورش ها را می توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:

۱. قیام هایی که برای گرفتن انتقام خون حسین بن علی (ع) صورت می گرفت مانند قیام مختار، قیام توابین، قیام مردم مدینه و واقعه حره؛

۲. قیام بر سر قدرت و خلافت مانند قیام زبیریان.

ایام زندگی امام(ع) با سختی های فراوان همراه بود و برای ایشان به غیر از تقیه راه دیگری باقی نمانده بود که همین راه باعث حفظ بقای شیعه در آن روزگار بود. حضرت علی بن حسین(ع) در پاسخ به کسی که از ایشان درباره گذران روزگار پرسیدند، فرمودند: «روزگار را به گونه ‌ای می ‌گذرانیم که در میان قوم خویش همچون بنی اسرائیل در میان آل فرعون هستیم. فرزندان ما را می‌ کشند و زنان را به کنیزی می ‌برند. مردم با دشنام دادن به بزرگ و سیّد ما، به دشمنان ما تقرب می‌ جویند. اگر قریش با داشتن محمد صلّی اللّه علیه و آله بر سایر اعراب فخر می‌ کند و اگر عربها به دلیل داشتن محمد صلّی اللّه علیه و آله بر عجم فخر می ‌کنند و آنها نیز چنین فضیلتی را برای عربها و قریش پذیرفته‌ اند، ما اهل بیت می‌ باید بر قریش برتری داشته و فخر کنیم؛ زیرا محمد صلّی اللّه علیه و آله از میان ما اهل بیت(ع) است. اما آنان حق ما را گرفته و هیچ حقی برای ما نمی ‌شناسند. اگر نمی‌ دانی روزگار چگونه می ‌گذرد، این گونه می ‌گذرد که گفتیم. ناقل حدیث می‌ گوید: امام به گونه ‌ای سخن می ‌گفت که می‌ خواست کسانی که نزدیک بودند بشنوند.»

در آن روزگار که جامعه دچار انحراف شدید شده بود و رفاه زدگی بر همه امور غلبه کرده بود و روزنه ای برای اصلاح وجود نداشت، امام (ع) به شیوه دعا بخشی از عقاید خود را مطرح کردند که مردم می توانستند علاوه بر کسب معرفت و عبادت به درگاه حق تعالی، از لابه لای دعاهای آن حضرت پی به مواضع سیاسی شان نیز ببرند و نفوذ این ادعیه نه تنها میان شیعیان که در میان اهل تسنن، نشان از نفوذ امام(ع) در جامعه آن روز بوده است.

صحیفه سجادیه یادگاری گرانبها از امام سجاد(ع) است که نیایش‌های ایشان را در برمی گیرد و شامل ۷۵ دعا و نیایش است که علاوه بر راز و نیاز با حضرت حق، مواضع سیاسی ایشان را نیز در برگرفته است. این کتاب گرانبها به زبور آل محمد(ص) شهرت یافته است.

از دیگر آثار آن حضرت، مناسک حج، رساله حقوق، الجامع فی الفقه، صحیفه الزهد و کتاب حدیث را می توان نام برد.

سرانجام امام(ع) در حالی که تحت مراقبت شدید ماموران شام بودند، در روز بیست و پنجم محرم الحرام به وسیله ولید بن عبدالملک به شهادت رسیدند. تاریخ های دیگری نیز برای شهادت ایشان ذکر شده است که روز بیست و پنجم محرم الحرام از شهرت بیشتری برخوردار است.

پیکر مطهرشان در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده است.